Lukarna zwana też gibel to doskonały sposób na doświetlenie poddasza, szczególnie jeśli decyzja o jego adaptacji zapadła później niż budowa domu. Jest to stylowy element dekoracyjny dachu, a także całej bryły budynku. Oczywiście jak każde rozwiązanie również lukarna ma wady i zalety. Decyzję o jej budowę warto dobrze przemyśleć, ponieważ jest to dodatkowy i niemały koszt. Kiedy powstaje ona na gotowej już połaci dachowej, konieczne będzie uzyskanie dodatkowych pozwoleń.
Urokliwa wyrastająca z dachu nadbudówka sprawia, że cała elewacja staje się urocza, łagodna i wyjątkowa. Zarówno rozmiar, jak i jej kształt mają wpływ nie tylko na walory estetyczne budynku, ale również na samą jej funkcjonalność. Najczęściej powstaje ona w celu doświetlenia ciemnego poddasza i czasem wystarczy ta symboliczny rozmiarów. Jednak zdarza się, że ze względu na dużą powierzchnię dachu lub niewielką na samym poddaszu, jej wymiary są pokaźne. Wówczas wnęka, jaka powstaje po jej wybudowaniu, ma charakter użytkowy i może być naprawdę funkcjonalną częścią domu. Wykończona okładziną dachową wyposażona od frontowej strony w niewielkie lub wręcz przeciwnie pokaźnych rozmiarów okno jest tym elementem architektury, który sprawia, że bryła łagodnieje, staje się, odrobinę sielska i łagodna. Wyjątkiem są te montowane w nowoczesnym budownictwie na płaskich minimalistycznych dachach. Ze względu na kubistyczną formę sprawią, że budynek zyskuje na lekkości, a po zmroku, kiedy w lukarnie zapalimy światło, staje się tajemniczy i bardzo elegancki.
Jak powstała lukarna, czyli nadbudówka, która zachwyca od stuleci
Jest to rodzaj niewielkiej dachowej nadbudówki stosowany we francuskiej architekturze gotyckiej. Początkowo strzeliste daszki wyrastające ze spadzistych gotyckich dachów miały głównie charakter dekoracyjny, onieśmielały i zachwycały jednocześnie. Zdobiono nimi świątynie, muzea i pałace. W architekturze mieszkalnej lukarna złagodniała i już na początku XIX wieku przybrała podobną formę, do tej którą spotykamy do dzisiaj. W Polsce jest funkcjonalnym i jednocześnie dekoracyjnym elementem wielu przedwojennych kamienic, w których montowano ją na poddaszu, zyskując dodatkową przestrzeń mieszkalną. W starych kamienicach najczęściej występuje jako niewielka niska dobudówka, której głównym celem było zaproszenie światła ciemnego do wnętrza. Niewielka minimalistyczna zdobi stare wielorodzinne domostwa na terenie całego kraju.
Lukarny dachowe
Pierwsze lukarny w budownictwie jednorodzinnym były budowane na dworach i w niewielkich pałacach, czyniąc spadziste i wielokątne staropolskie dachy bardziej atrakcyjnymi. Obecnie występuje ona, w co drugim domu jednorodzinnym. Szczególnie w budynkach, w którym zamiast dodatkowego piętra inwestor zdecydował się na poddasze użytkowe.
Co to jest lukarna?
Lukarna jest niewielką nadbudówką, która w oryginalnej wersji była dobudowywana na spadzistym dachu. Obecnie coraz częściej spotykamy te przeszklone, które wyrastają z nowoczesnych budynków z płaskimi dachami. Nazywana też giblem, który w starym przedwojennym budownictwie dodatkowo był zdobiony pięknymi płaskorzeźbami. Współcześnie ma on charakter czysto użytkowy i jest wykończany w podobny sposób jak cała elewacja. Pokryta zadaszeniem takim jak cały dach, otynkowana i pomalowana jak elewacja domu. Współczesne nadbudówki dachowe są przedłużeniem ścian nośnych, mają dwu lub trzy spadowy dach. Coraz częściej zamiast klasycznych ścian bocznych w nowoczesnym budownictwie lukarna powstaje z dwóch okien narożnych i jednego frontowego, tworząc wielokątne wyrastające z dachu okno.
Obecnie najczęściej spotykamy lukarnę:
- Drewnianą, której szkielet zbudowany jest z desek, sklejki, płyty OSB. Taka konstrukcja sprawdza się w przypadku niewielkiej nadbudowy, której jedynym zastosowaniem jest oświetlenie części użytkowej poddasza.
- Szklana, powstaje na metalowej lub drewnianej konstrukcji i jest obudowana z każdej strony oknami dachowymi. Warto w tym wypadku zainwestować w naprawdę porządne okna, ponieważ te słabej jakości będą powodowały duża utratę ciepła.
- Betonowa lub murowana powstaje na poddaszach, na których oprócz podstawowej funkcji oświetleniowej, ma dodatkowe zadanie, jakim jest powiększenie powierzchni mieszkalnej. Ten rodzaj nadbudowy ma znacznie większy metraż, tworząc wewnątrz użytkową wnękę. Można w niej ustawić łóżko, biurko lub inny element wyposażenia. Uwaga ten rodzaj konstrukcji powinien być wcześniej ustalony z architektem, który powinien sprawdzić, czy budynek wytrzyma tak duże dodatkowe obciążenie.
Lukarna dachowa, czyli uroczy i funkcjonalny sposób na widne poddasze
Lukarna dachowa jest jednym, choć nie jedynym sposobem na widne poddasze. Zamontowana na odpowiedniej wysokości może oświetlić całe pomieszczenie. Jest alternatywą dla okna dachowego oraz klasycznego bawolego oka. W małym wąskim pomieszczeniu najczęściej wystarczy dobudowa jednej, na większym metrażu istnieje obawa, że powstanie efekt światła tunelowego. A promienie słoneczne będą oświetlały tylko część podłogi, znajdującej się w prostej linii. W takie sytuacji najczęściej konieczny jest montaż dwóch nadbudówek lub dużego okna dachowego, które jest zamontowane znacznie wyżej i oświetli całe pomieszczenie.
Rodzaje lukarny dachowej
Lukarna występuje w kilku odmianach, które różnią się między sobą rodzajem zadaszenie i walorami estetycznymi oraz funkcjonalnością i kosztem budowy.
Do najczęściej spotykanych zaliczamy:
- Lukarna ciągniona jednospadowa jest ona najtańsza i najłatwiejsza w wykonaniu. Jest pokryta tą samą połacią dachową co reszta budynku, stąd jej nazwa. Budowlańcy mówią potocznie, że muszą wyciągnąć połać nad konstrukcję lukarny, także, żeby na dachu nie było łączenia między właściwą jego powierzchni a nadbudówką. Rozwiązanie to ogranicza ilość elementów i prac związanych z obróbką niewielkiego samodzielnego daszku. Takie rozwiązanie eliminuje często spotykany problem zaciekania, podciekania i podrywania przez porywiste wichury jej zadaszenia. Wizualnie charakteryzuje się jednospadowym dachem, nachylonym w kierunku budynku.
- Lukarna pulpitowa również posiada dach ciągniony, czyli zadaszenie ma jednolite zadaszenie z resztą budynku. Jej cechą charakterystyczną jest płaskie pokrycie, które doskonale wpisuje się w nowoczesne minimalistyczne budownictwo.
- Lukarna dwuspadowa jak sama nazwa wskazuje, jest pokryta dachem dwuspadowym najczęściej o dużym kącie nachylenia połaci. Taka nadbudówka nie powinna być szersza niż rozstaw krokwi dachowych, co nie oznacza, że nie można takowej zbudować. Jednak ilość pracy oraz koszt będzie znacznie wyższy. Jednak nawet ta mieszcząca się pomiędzy krokwiami jest wystarczająca na wstawienie biurka, toaletki czy stolika kawowego i krzeseł lub dwóch foteli. Oczywiście każdorazowo powierzchnia ta będzie uzależniona od odstępu między krokwiami i może się różnić w zależności od powierzchni dachu, jak i metrażu samego poddasza.
- Lukarna trójspadowa jest rozwiązaniem często stosowanym w budynkach, w których dach ma małe nachylenie i jej ''wyciągnięcia w górę'', wymaga dodatkowego zadaszenie z tyłu. Zaletą tej konstrukcji jest szersza nadbudówka, możliwość zamontowania szerszego okna i zyskanie większej powierzchni wewnątrz poddasza.
- Trójkątna lukarna to urocza nadbudowa, która nawiązuje stylistyką do dawnych strzelistych zdobiących gotyckie budowle. We współczesnej wersji, jej dach najczęściej ma kształt odwróconego trójkąta prostokątnego. Jej wadą jest wąska wnęka, jaka powstaje na poddaszu. Dlatego najczęściej jest ona dobudowywana w niewielkich pomieszczeniach, takich jak korytarz, kuchnia czy łazienka. Warto zaznaczyć, że ten rodzaj lukarny dachowej nie doświetli pełnowymiarowego pomieszczenia.
Bawole oko to też lukarna
Bawole oko najbardziej urokliwy rodzaj lukarny, polegający na umieszczeniu okno pod specjalnie wyprofilowaną połacią dachową. Owalnie wygięty dach umożliwia montaż okrągłego lub zaokrąglonego dachu. Taka nadbudówka szczególnie ładnie prezentuje się w domach krytych nowoczesną strzechą, a także tych z rozłożystym zadaszeniem o małym, kącie nachylenia. Jeśli zależy wam na zachowaniu sielskiego charakteru budynku i doświetleniu poddasza takie rozwiązanie sprawdzi się najlepiej.
Budowa lukarny a prawo budowlane. Czy potrzebne jest pozwolenie na budowę?
Budowa lukarny dachowej to zmiana kształtu, powierzchni dachu, zmiana wyglądu i powierzchni elewacji oraz bryły domu, a także zmiana powierzchni użytkowej, jak i samego użytkowania części domu. A to oznacza, że budowa tego niewielkiego elementu konstrukcyjnego wiąże się z koniecznością uzyskania pozwolenia na budowę. Jednak opinie prawników w tej kwestii nie są zgodne.
Lukarna na blaszanym dachu
Jedni uważają, że budowa niewielkiej lukarny ciągnionej, która w rzeczywistości nieznacznie tylko zmienia powierzchnię użytkową domu, nie będzie sama w sobie użytkowana np. jako miejsce do pracy czy spania, nie wymaga uzyskania takiego pozwolenia. Jednak warto zwrócić uwagę, że dobudowa każdej z nich zmienia kształt i powierzchnię elewacji a jej budowa to ingerencja w konstrukcję budynku. I są to argumenty świadczące o tym, że konieczne jest uzyskanie pozwolenia na budowę. W myśl obowiązujących przepisów prawa budowlanego takie pozwolenie nie jest wymagane, kiedy prace budowlane są wykonywane w ramach remontu. A ten nie ma wpływu na konstrukcję, powierzchnię i nie zmienia sposobu użytkowania budynku lub jego części. Zakładając, że dotychczas na poddaszu nie było dostępu do światła dziennego, a jego adaptacja wymaga montażu okna, tak czy tak należy złożyć wniosek o pozwolenie na budowę, lub zgłosić fakt adaptacji poddasza. Jest to więc doskonała okazja, żeby we właściwym terytorialnie urzędzie zapytać, czy w tym konkretnym wypadku należy złożyć wniosek o pozwolenie na budowę, czy wystarczy samo zgłoszenie, czy też zakres prac jest na tyle mały, że można je wykonać bez zbędnych formalności. W gorszej sytuacji są właściciele budynków zabytkowych, którzy budowę lukarny mogą rozpocząć dopiero po uzyskaniu zgody od miejscowego konserwatora zabytków. Nawet jeśli kiedyś była ona integralną częścią budynku, a podczas remontu lub wymiany dachu została, zlikwidowana, to konserwator zabytków podejmuje ostateczną decyzję o możliwości jej zabudowy oraz materiałach, jakie należy zastosować.
Lukarna czy okno połaciowe?
Wielu inwestorów zastanawia się nad sposobem doświetlenia poddasza, mają do wyboru lukarnę i okno dachowe, rozważają wszystkie za i przeciw. A pod uwagę warto wziąć walory estetyczne i w pod tym względem zdecydowanie wygrywa gibel. Oprócz dodatkowego źródła światła jest oryginalną dekoracją samego dachu, całej elewacji oraz pomieszczenia, do którego został dobudowany. Jednak pod względem praktycznym, okno dachowe oświetla równomiernie całą powierzchnię, nie tworzą się w pomieszczeniu tunele świetlne i ciemne zakamarki. Minusem jest mniejsza atrakcyjność wizualna tego rozwiązania. Koszt to kryterium wyboru, które często przesądza o naszej decyzji, w tym wypadku cena okna dachowego jest nieporównywalnie niższa niż wydatek związany z nadbudową, zakupem okna, montażem połaci dachowej, jej obróbką i ociepleniem dobudowanego fragmentu pomieszczenia.
Lukarna powiększa metraż pomieszczenia, sprawia, że jest ono bardziej atrakcyjne wizualne wewnątrz, pomaga w podziale na strefy. Kilka niewielkich gibli na dużej otwartej przestrzeni strychowej to doskonały sposób na podział jej na funkcjonalne strefy. Ostatni argument, który warto wziąć pod uwagę to użytkowanie i funkcjonalność obu rozwiązań. Dobrze zamontowane okno połaciowe najczęściej nie rodzi żadnych problemów. Lukarny bardzo często przeciekają, przemarzają i mogą się wokół nich tworzyć mostki termiczne. I jest argument, który zniechęca wiele osób do tego rozwiązania. Okno dachowe może natomiast przeciekać, być nieszczelne.
Ceny lukarny dachowej
Budowa lukarny to koszt od 6000 do 20 000 złotych w zależności od jej powierzchni, rodzaju i materiałów, jakie zostały zastosowane. Wiele osób zastanawia się, dlaczego cena tej niewielkiej nadbudówki jest tak wysoka. Jednak warto wziąć pod uwagę, że jest to ingerencja w konstrukcję dachu, jak i ścian budynku. Kolejna kwestia to zadaszenie, jego obróbka, także obróbka elementów łączących ją z połacią dachową, która jest pracochłonna i powinna być wykonana perfekcyjnie, ponieważ to od niej w znacznym stopniu będzie uzależniona późniejsza funkcjonalność i bezawaryjność tej nadbudowy. Ponadto ścianki mebla należy, ocieplić w przeciwnym razie będziemy mieć dużą stratę ciepła w pomieszczeniu, w którym, został on zamontowany.
To jednak nie koniec kosztów, ponieważ dobudowany fragment pomieszczenia należy również, wykończy od wewnątrz. A to oznacza, że konieczne będzie wykonanie brakującego fragmentu podłogi, otynkowanie i pomalowanie ścian oraz obróbka okna. A następnie zagospodarowanie (urządzenie) uzyskane w ten sposób dodatkowej przestrzeni.
Kiedy warto inwestować w lukarnę?
Lukarna jest bardzo dekoracyjnym elementem budynku, który w widoczny sposób podnosi walory estetyczne elewacji. Jednak jej dobudowa do istniejącego budynku wiąże się z ingerencją w konstrukcję budowli, cięciem połaci dachowej oraz zmianą kształtu i powierzchni ścian. Estetycznego punktu widzenia jest to zawsze dobre rozwiązanie, jednak technicznie rzecz ujmując, taka nadbudowa może być przysłowiowym strzałem w kolano. Nieprawidłowy projekt, zbyt ciężka lub zła konstrukcja szkieletu mogą skutkować pękaniem budynku, przeciekaniem dachu, powstaniem mostków termicznych, a nawet wilgocią w całym pomieszczeniu. Ponadto, jeśli okno zamontowane w lukarnie dachowej ma być jednym otworem okiennym, warto wziąć pod uwagę, jego usytuowanie oraz funkcjonalność. Istnieje obawa, że światło będzie oświetlać tylko część pomieszczenie na wprost której się znajduje, a to już będzie poważny problem. Z pewnością warto zainwestować w lukarnę, kiedy oprócz dostępu do światła dziennego potrzebujemy dodatkowej powierzchni na poddaszu. W takiej sytuacji jest to jedyne możliwe rozwiązanie, a zakładając, że dobudujemy nie jedną a dwie lub trzy, metraż powierzchni mieszkalnej będzie dużo większy.
Lukarny nowoczesne
Zdarza się również, że sama bryła budynku wymaga odświeżenia, gdyż jest prostokątna i mało atrakcyjna. W takie sytuacji niewątpliwe nawet jeden gibel sprawi, że elewacja zyska dekorację. Zatem lukarna tak, ale już na etapie projektowania domu. W każdej innej sytuacji należy przemyśleć czy koszt oraz ewentualne późniejsze komplikacje zrekompensuje nam taka nadbudówka. Jedno jest pewna, jej dobudowa do gotowego już budynku powinna być skonsultowana z architektem, wykonana na podstawie profesjonalnego projektu i zgodnie z wymogami prawa budowlanego. Zawsze też powinien ją wznosić fachowiec z uprawnieniami, a dachem zająć się wykwalifikowany dekarz.
Jak wykończyć zewnętrzne ściany lukarny?
Wiele osób, które odbudowuje lukarnę do gotowego już budynku, ma dylemat czy po ociepleniu jej ścianek pomalować je na ten sam kolor, który została pokryta elewacja, czy też na kontrastujący kolor. Bez względu na to, jakie rozwiązanie wybierzemy ścianki i tak będą miały inny kolor niż cała elewacja, które kolor jest poddany działaniu promieni słonecznych, z pewnością już się zakurzył i ściemniał. Ponadto wiele osób celowo stosuje kontrastującą barwę, a nawet inną okładzinę ścian, żeby nadbudówka była bardziej dekoracyjna. Idealnym rozwiązaniem jest wyeksponowanie i podkreślenie jej innym kolorem, kiedy jest jedynym elementem ozdobnym budynku. Jeśli natomiast przed domem znajduje się weranda z ozdobną balustradą, balkony, taras i wykusz, podkreślanie lukarn będzie już zbędne i może wprowadzić niepotrzebny chaos.
Zalety i wady lukarny
Lukarna podobnie jak każde rozwiązanie architektoniczne ma swoje wady i zalety, do których należą:
- Jedną z zalet jest możliwość adaptacji poddasza, co jest możliwie tylko w pomieszczeniu z dostępem do światła dziennego.
- Lukarna podnosi walory estetyczne bryły domu a wnętrza, w którym się znajduje,
- Powiększa przestrzeń użytkową,
- Odpowiednio zaaranżowana, może być najbardziej atrakcyjną częścią pomieszczenia
- Jej budowa i pokrycie dachu oraz wykończenie jest bardzo kosztowne,
- Lukarny bardzo często powodują, dużą utratę ciepła
- Źle zrobiony dach, może przeciekać, a jego obróbka do łatwych nie należy nawet dla zawodowego dekarza.