Portyk - czym jest? Rodzaje. Jak zbudować portyk?

Portyk to jeden z najbardziej dekoracyjnych i charakterystycznych elementów architektonicznych, który po raz pierwszy pojawił się w starożytnym Rzymie. Po łacinie słowo Porticus oznacza kolumnowe kryte przejście. Cechą charakterystyczną portyku jest rząd kilku kolumn z zadaszeniem na tle prostokątnego lub kwadratowego budynku. Sprawdź, kiedy warto dobudować portyk? Do jakiej bryły budynku pasuje oraz jak wyglądają współczesne odmiany portyku.

Portyk, proporcjonalnie do bryły budynku, zajmuje od ¼ do maksymalnie ⅔ szerokości fasady. Kolumnowe wejście do domu przez cale stulecie było synonimem bogactwa i wysokiego statusu społecznego, dlatego bardzo często klasyczny portyk jest spotykany w dawnym i pałacowym budownictwie oraz jako dekoracja współczesnych willi. W nowoczesnej architekturze coraz częściej obserwujemy portyk, który zdobi minimalistyczne budynki, dodając im charakteru. Wiele osób decyduje się na dobudowanie ganku na wzór portyku do istniejącego już budynku.

Czym jest portyk?

Portyk to jest zadaszone przejście z kwadratowym lub prostokątnym dachem wspartym na kilku kolumnach, które od frontu tworzą wejście. Portyk jest charakterystycznym elementem architektonicznym starożytnego Rzymu i Grecji. W Starożytnym Rzymie jego zadaniem była ochrona drewnianych elementów elewacji budynku przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi. Portyk może być kwadratowy, prostokątny lub w kształcie półkola. Obecnie portyk pełni głównie funkcję ozdobną i sprawia, że nawet najzwyklejszy budynek zyskuje na elegancji.

Czy warto stosować portyk we współczesnym budownictwie?

W powojennym budownictwie coraz częściej stosuje się portyk jako rodzaj ganku wspartego na prostokątnych lub kwadratowych filarach. Ten rodzaj portyku idealnie wpisuje się w charakter ultra nowoczesnych, minimalistycznych budynków, których elewacja składa się z jednej lub więcej prostych brył. Portyk jest również doskonałą metodą na zmianę kształtu budynku i nadanie mu odrobiny elegancji.

Czy warto dobudować portyk do istniejącego budynku?

Portyk jest jednym z tych elementów architektury, który odmienia fasadę budynku - sprawia, że dom typu kostka lub stodoła nabiera dworskiego charakteru i staje się wytworny. Od niedawna oprócz klasycznych portyków opartych na okrągłych kolumnach można zaobserwować nowy trend, którym jest nowoczesny portyk dostawiany do kwadratowych i prostokątnych budynków ze stropodachem, bardzo popularnym w nowoczesnym budownictwie. Za pomocą tej niewielkiej dobudówki można całkowicie odmienić charakter budynku. Ponadto odpowiednio duży portyk realnie zwiększa przestrzeń użytkową, ponieważ pod zadaszeniem można urządzić werandę, a dwu- i więcej kondygnacyjny portyk pełni rolę balkonu na piętrze.

Rodzaje portyku

Rozróżniamy kilka rodzajów portyku:

• di stilo to najskromniejsza odmiana portyku, który jest wsparty zaledwie na dwóch kolumnach, czyli najczęściej spotykany portyk we współczesnym budownictwie. Taki portyk jest podparty na dwóch okrągłych kolumnach lub masywnych prostokątnych filarach;
• tetra stile to z kolei portyk z czterema kolumnami, charakterystyczny dla polskich posiadłości i dworków sprzed II wojny światowej;
• heksa styl - to portyk z sześcioma kolumnami, spotykany w okazałych willach i dworkach oraz w budownictwie publicznym jak np.: kina, teatry, muzea;
• octastilo - z ośmioma kolumnami;
• decastilo - z dziesięcioma kolumnami;
• dodeca stilo - z dwunastoma kolumnami.

Portyk jest stawiany na tle prostokątnych i kwadratowych budynków dodając im elegancji. Portyk, usytuowany od frontu fasady to prostyl, a portyk w głębi budynku, określamy mianem in antis. Współczesny portyk to najczęściej otwarty ganek wsparty na dwóch kolumnach lub filarach. W tradycyjnym budownictwie portyk występuje również pod postacią dwu- lub trzykondygnacyjnego elementu architektonicznego, który na parterze pełni funkcję otwartego ganku, a na wyższych kondygnacjach tworzy niewielki balkon lub taras.

Portyk - do jakiego budynku pasuje?

Klasyczny portyk składający się z dwóch lub czterech kolumn lub filarów pasuje do większości budynków, kwadratowych i prostokątnych. Doskonale komponuje się budynkami typu stodoła, czyli parterowym, prostokątnym budynkiem z dwuspadowym dachem. Dostawiony do takiej bryły budynku sprawia, że prosty dom przypominający kształtem stodołę zamienia się w niewielki uroczy dworek. W przypadku stodoły z użytkowym poddaszem warto postawić na dwupoziomowy portyk, który na parterze pełni funkcję otwartego ganku, a na piętrze jest uroczym balkonem.

• Klasyczny portyk z okrągłymi kolumnami dostawiony do parterowego domu typu kostka, czyli kwadratu z dwu-, trzy- lub czterospadowym dachem - budownictwa z okresu powojennego. Połączenie kwadratowej bryły budynku z kilku spadowym ciekawym dachem oraz klasycznym portykiem sprawia, że budowla nabiera zupełnie wyjątkowego charakteru i staje się klimatyczna i bardzo urocza.
• Klasyczna kostka z lat 50-80 ubiegłego stulecia ze stropodachem połączona z portykiem wspartym na prostokątnych filarach. Taka aranżacja sprawia, że budynek nabiera nowoczesnego wyglądu. W przypadku domów parterowych taka dobudówka sprawia, że nijaki budynek zyskuje nowoczesną fasadę i nabiera loftowego charakteru.
• Klasyczna kostka piętrowa to kolejny typ budynku - bryła budynku przypominająca prostokątny klocek ustawiony pionowo. Taki budynek może zyskać nową fasadę, jeśli go wzbogacimy o narożny jednokondygnacyjny portyk. Który z jednej strony pełni funkcję otwartego ganku, z drugiej zaś zadaszenia ala weranda. W tym wypadku najlepszym rozwiązaniem będą masywne kwadratowe filary.
• Loftowy portyk wsparty jest na czterech a czasem sześciu prostokątnych ciężkich filarach, które nadają budynkowi nowoczesnych surowy minimalistyczny charakter. Omawiany rodzaj portyku jest najczęściej tylko częściowo zadaszony i osłania około 70%-80% fasady.
• Portyk jako ozdoba domów modułowych - portyk o charakterze loftowym jest doskonałą ozdobą nowoczesnych domów modułowych, których bryła często wymaga optycznego zespolenia. Portyk w takim budynku może występować na fasadzie lub zdobić inną część elewacji.
• Portyk w domu z bala - drewniane domy szkieletowe lub budowane z bala często posiadają portyk z naturalnego drewna, w którym kolumny powstają z masywnych okrągłych bali a filary z grubych prostokątnych belek. Taka dobudówka może być zadaszona zaimpregnowanym drewnem, dachówką, strzechą lub papą. Portyk w tym wypadku na charakter sielski i nawiązuje do klimatycznej góralskiej architektury.
• Portyk w bliźniaku i innych budynkach, posiadających jedną wspólną ścianę - w bliźniaku najlepiej prezentuje się portyk po obu stronach domu, czyli przy każdym z wejść. W takim też budownictwie najłatwiej można dostrzec dekoracyjność portyku. Jeśli w jednej części do domu prowadzi portyk, a w drugiej zamknięty ganek, portyk kładzie na łopatki nawet najbardziej dekoracyjny i zamknięty ganek.
• Otwarty niezależny portyk - to pomysł współczesnych architektów, który często jest dostawiany do istniejących już budynków. Coraz częściej spotykamy budowlę przypominającą niezależny i niepołączony z fasadą portyk. Takie rozwiązanie jest najczęściej stosowane w przypadku domów, które zostały przerobione, odnowione i unowocześnione, a prostokątne filary z grubą żelbetową belką poziomą imitują zadaszony portyk. Taka budowla ma charakter jedynie ozdobny i nie chroni fasady budynku przed warunkami atmosferycznymi. Jest to doskonałe rozwiązanie dla osób, które lubią remonty i zmieniają elewację budynku wraz ze zmieniającymi się trendami. Ten rodzaj portyku latem może chronić przed promieniami słonecznymi, wówczas jednak wymaga zadaszenia - najlepiej z tkaniny odpornej na wysokie temperatury.

Z jakich materiałów można zbudować portyk?

Warto skupić uwagę na portyku:

• murowanym,
• drewnianym,
• stalowym.

Portyk murowany najczęściej buduje się z:

• cegieł,
• pustaków,
• dedykowanych bloczków,
• żelbetonu,
• wypełniając betonem okrągłe i prostokątne formy filarów dostępne na składach budowlanych i na popularnym portalu aukcyjnym.
• gotowych kolumn i filarów.

W sprzedaży dostępne są również gotowe kolumny i filary z gipsu, a także elementy ozdobne, dzięki którym zwyczajny ganek można zamienić w antyczny lub przedwojenny portyk.

Drewniany portyk
Wiele osób decyduje się również na dostawienie drewnianego portyku do murowanego domu typu stodoła lub parterowego prostokątnego domu ze stropodachem. Ozdobny drewniany portyk na tle murowanego domu, ociepla elewację oraz sprawia, że dom staje się ciepły i przytulny.

Stalowy portyk
Nowoczesny portyk jest często wsparty na stalowych filarach lub metalowej ramie, którą potem można obudować drewnem lub szkłem w przypadku nowoczesnych projektów domu.

Dekoracja portyku

Mały portyk wsparty na dwóch lub kolumnach najczęściej nie wymaga żadnej dodatkowej aranżacji. W przypadku portyków wspartych na czterech i więcej kolumnach lub filarach tak duża niezagospodarowana przestrzeń wygląda pusto i chłodno. Dlatego też w domach z szerokim portykiem, zadaszoną przestrzeń przed domem można zagospodarować podobnie jak werandę. Eleganckie meble ogrodowe utrzymane w podobnym stylu jak fasada budynku, subtelne solarne oświetlenie i donice z kwiatami sprawią, że portyk stanie się ulubionym miejscem relaksu dla całej rodziny w sezonie letnim.

Współcześnie coraz częściej można spotkać się z budownictwem, w którym portyk jest zdobiony poprzez:

• fantazyjny lub prosty dach - portyk może być zadaszony płaskim prostokątnym lub kwadratowym dachem, lub dwu-, a nawet trójspadowym dachem. W obu przypadkach elementy murowane można ozdobić gipsowymi lub styropianowymi elementami dekoracyjnymi.
• różnego rodzaju ozdoby - wielu inwestorów decyduje się na ozdobienie szczytu portyku herbem lub ozdobną tabliczką z datą wybudowania domu lub inicjałami domowników.
• zastosowanie schodów - portyk można dostawić do domu parterowego bez podpiwniczenia, choć najlepiej prezentuje się portyk na wzniesieniu w domach, do których prowadzi kilka schodków.

Wady i zalety portyku

• Portyk ma kilka zalet i wad, które sprawiają, że część inwestorów decyduje się na portyk, a inni rezygnują z tego rozwiązania;
• Niekwestionowaną zaletą portyku jest ozdoba elewacji;
• Portyk zmienia kształt elewacji, sprawia, że zwykła bryła budynku nabiera eleganckiego pałacowego charakteru;
• Portyk w piętrowym domu może być wielopoziomowy i na wyższych kondygnacjach można na portyku wybudować balkon lub taras, dzięki czemu powierzchnia użytków zostaje powiększona o balkon. Wówczas, zamiast klasycznego okna można zamontować obszerne drzwi balkonowe lub tarasowe.
• Portyk osłania schody i wejście do domu przed deszczem i śniegiem
• Portyk osłania wejście do domu a w przypadku szerokiego portyku również okna od słońca.
• Portyk osłania elementy dekoracyjne drewniane i gipsowe znajdujące się na elewacji budynku
• Wadą portyku może być otwarty charakter, budowla nie chroni więc wejścia do domu przed wiatrem i mroźnym powietrzem.
• Kolumny i filary portyku są wysunięte i bardziej narażone na uszkodzenia mechaniczne i warunki atmosferyczne niż właściwa elewacja budynku.